Danielle Caluwé      03-04-2001

Onderwerp van dit doctoraatsproefschrift is een ver doorgevoerde materiaalstudie van het laat-middeleeuwse en vroegmoderne gebruiksglas. Dit omvat drink- en tafelgerei, containers, medicinale (urinalen, kopglazen), chemische (alambieken) en distillatie voorwerpen en meer artisanale en diverse andere objecten.

Omdat dit onderdeel van de materiële cultuur vanaf de 13de eeuw een, meer algemeen verspreid gebruiksgoed in Noordwest-Europa wordt, dient het functionele karakter van het gebruiksglas bij allerlei noodzakelijke, dagelijkse en sociale activiteiten (eten, drinken, hygiënische en medische verzorging) onderzocht op zijn rol als indicator voor het gedrag en de verwante sociale patronen. Vooral het gebruik van voorwerpen in glas, in omstandigheden van convivialiteit, gemeenschappelijke maaltijden en drinkgelag, maakt het tot drager van symbolische patronen.

De toename van het gebruik van glas, heeft eveneens directe sociaal-economische implicaties op de productie, distributie en consumptie.
Het archeologische materiaal is uiterst geschikt voor een diepgaand onderzoek van materiële aspecten zoals de veranderende productietechnieken en de transfer van technologieën via het techno-morfologische materiaalonderzoek. Het biedt directe informatie over aspecten van de materiële cultuur, op een zeer specifieke, congruente en complementaire wijze, verschillend van de historische en kunsthistorische bronnen.

De algemene doelstelling van dit proefschrift is het onderzoek naar de rol en de betekenis van de Brabantse regio’s, inzonderheid Antwerpen, in de transmissie en de ontwikkeling van de regionale, interregionale en internationale glastechnologie, -productie en consumptie met aandacht voor sociale en symbolische aspecten en recurrente patronen van bezit en gebruik.

De studie is vooral gericht op het onderzoek van de transfer van technologische kennis o.a. via allochtone ambachtslui, van de traditionele Franse en Duitse en de vernieuwende Italiaanse traditie. De kerngroep wordt gevormd door de geselecteerde glascontexten uit de Antwerpse productie, vanaf de vroege 16de-eeuw. Verder dient de rol van de nieuwe stedelijke productiecentra onderzocht in relatie tot het bestaande distributie- en verkoopsnetwerk. Ook hier blijkt Antwerpen vanaf het midden van de 15de-eeuw een belangrijke rol te spelen in de Brabantse regio.

Postmiddeleeuws holglas uit een afvalput van het Antwerpse Steen