In deze lezing focussen we op de groeiende groep van aannemers in de negentiende-eeuwse bouwpraktijk. Een groep actoren die een belangrijke schakel vormen in het bouwproces en waarvoor de negentiende eeuw een belangrijk scharnierpunt werd tussen de traditionele organisatie van de gilden en ambachten enerzijds én de moderne bouworganisatie anderzijds. Niettemin bleven de aannemers in de historiografie van de architectuur- en constructiegeschiedenis sterk onderbelicht en ging het leeuwendeel van de aandacht naar de ingenieurs en architecten.
In een dialectisch proces met aanverwante beroepen in de bouwsector, kregen de aannemers in de loop van de negentiende eeuw meer en meer verantwoordelijkheid in de totstandkoming van concrete bouw- en infrastructuurwerken. Ze moesten daarbij het hoofd bieden aan de als maar versnellende product- en procesvernieuwing. Geleidelijk aan groeide de behoefte aan de oprichting van eigen professionele organisaties en de inrichting van een opleiding ‘op maat’. Twee aspecten waarvoor andere onderzoekers aantoonden dat dit ook voor aanverwante beroepsgroepen belangrijke elementen in het professionaliseringsproces waren.
Aan de hand van het concept professionalisering, letterlijk het ‘tot beroep maken’, bestuderen we als case-study de negentiende-eeuwse evolutie van de ‘Antwerpse aannemers voor openbare werken’. Het archiefmateriaal voor deze Antwerpse situatie is uitzonderlijk bewaard en toegankelijk. Verder toonde eerder onderzoek binnen het kader van het proefschrift “De Antwerpse stedelijke bouwwerf, 1819-1880” aan dat de organisatie van de openbare werken in de negentiende eeuw een belangrijke voorbeeldfunctie had voor private bouwwerken en de verdere ontwikkeling. Dit komt ondermeer tot uiting in het feit dat aanvankelijk eveneens voor private bouwwerken de gestandaardiseerde bestekken en prijsopgaven, opgesteld door de stedelijke bouwadministraties, als een referentie en norm werden gebruikt.
Voor meer informatie zie: BERTELS, Inge, “Gelieve de bouwwerf te betreden. Aannemers voor openbare werken in het negentiende-eeuwse Antwerpen”, in: Erfgoed van Industrie en Techniek, September 2006, n°15/3, p. 78-89.