In 1263 is er voor het eerst sprake van een kraan in Antwerpen. Daarmee was onze stad één van de eerste Europese steden die deze dienstverlening in haar haven aanbood. De Antwerpse kraan werd aangedreven door stadswerklieden en groeide uit tot een symbool voor de havenstad. In de Antwerpse gouden eeuw stonden er op een bepaald moment zelfs vier tredkranen in de Antwerpse haven waarvan het laatste exemplaar dienst deed tot 1811.
De industriële revolutie in de negentiende eeuw bracht opnieuw voorspoed naar Antwerpen. De haven ontwikkelde zich als een echte wereldhaven. Het stadsbestuur volgde de technologische innovaties van de industrialisering op de voet en trok de nodige expertise aan om nieuwe technologieën te introduceren. De stad koos voor een systeem van hydraulische kranen dat in werking trad in 1878 en actief bleef tot 1975. In de volgende decennia bouwde Antwerpen een indrukwekkend kranenpark uit om de alsmaar stijgende tonnages in de groeiende haven te verladen: krachtigere, meer gestroomlijnde en productievere kranen verschenen langs de Antwerpse kaaien. Eerst de ijzeren handkranen, gevolgd door stoom- en hydraulische kranen en later elektrische kranen. Vandaag de dag blijven de bedrijven in de haven hun kaaien uitrusten met de modernste kranen.
Het Antwerpse stadsbestuur leverde pionierswerk op het vlak van industriële archeologie toen het in 1974 besloot om een ‘technologisch archief’ aan te leggen. Van iedere reeks kranen die buiten dienst werd gesteld, werd één representatief exemplaar opgenomen in de stedelijke museumcollectie. Deze collectie wordt door het MAS beheerd en omvat op dit moment 18 havenkranen. De historische havenkranen vormen een vanzelfsprekend monumentaal patrimonium voor de havenstad Antwerpen. Ze bepalen mee het beeld en de identiteit van de havenstad zoals de kerktorens en de vestingtorens dat deden voor de middeleeuwse stad, en zoals de pagaddertorens dat deden voor de zestiende-eeuwse handelsmetropool. Met hun fascinerende silhouetten markeren ze de overgang tussen water en land, tussen stad en haven.
Historische havenkranen zijn echter niet de meest vanzelfsprekende museumstukken. Om de kranen te kunnen bewaren moet het museum op zoek naar partners. Dit levert een synergie op die naast de restauratie van de havenkranen ook andere maatschappelijke doelstellingen realiseert via opleiding en tewerkstelling. Onder het beheer van het MAS kregen de historische havenkranen een tweede leven. De restauratiewerken zorgen ervoor dat dit monumentale erfgoed nog tot ver in de toekomst bewaard kan blijven als uithangbord voor de stad.