Op 3 september hield Bruno Comer een voordracht over een boek dat verschenen is bij de Koninklijke Commissie voor Geschiedenis en van de hand is van diamantbankier Paul Timbal. Daarin vertelt hij over zijn belevenissen tijdens de Duitse invasie van mei ’40.
Bruno schreef de inleiding en de voetnoten van deze uitgave.
‘Why the Belgian Diamonds never Fell into Enemy Hands’ is een merkwaardige getuigenis. Timbal vluchtte met een fortuin aan diamanten (100 miljoen frank van toen) in de koffer van zijn auto uit de Pelikaanstraat naar Parijs. Na zes weken kwam hij in Londen terecht waar hij zijn lading kon deponeren in de kluizen van de Diamond Corporation.
Meer dan drie jaar later schreef Timbal zijn wedervaren uit in een rapport van bijna 300 bladzijden. Hij hield toen het filiaal van de Antwerpse Diamantbank open in New York en stelde het verslag vermoedelijk op ten behoeve van zijn Amerikaanse vrienden. Het rapport is dan ook in het Engels en Timbal presenteerde de tekst in dagboekvorm waardoor de gebeurtenissen dag na dag beschreven worden.
Het boek biedt interessante informatie over de problemen die de diamantsector had om zich voor te bereiden op het militair conflict dat velen zagen aankomen. Het geeft een goed beeld van de enorme verwarring die de snelle Duitse opmars veroorzaakte en de risico’s die de gemakkelijk verhandelbare en transporteerbare diamanten liepen. Eenmaal de nederlaag zich duidelijk aftekende, schetst de auteur het pijnlijke dilemma voor de diamantairs: in Frankrijk blijven of naar Engeland trekken?
Bovendien komen interessante gegevens aan het licht over de manier waarop Belgen die tijdens de oorlog in het buitenland verbleven, het gedrag van Leopold III beoordeelden. Zo blijkt dat de Antwerpse socialist Willem Eekelers in juni 1940 een fervente verdediger van de koning was.
Uit het gedrag van Timbal, die werkte onder toezicht van de Belgische regering, kunnen we ook afleiden dat het heel lang heeft geduurd eer men overtuigd was van de Franse nederlaag. Nog op 30 mei zette de bankier stappen om de Antwerpse diamanthandel voor de duur van de oorlog in Zuid-West-Frankrijk, meer bepaald in de streek van de Charentes, te laten plaats hebben.
Die ingesteldheid is belangrijk om het gedrag van de Belgische parlementsleden die op 31 mei in Limoges de capitulatie van het Belgisch leger door Leopold III veroordeelden, te begrijpen. Ze handelden vanuit het verkeerde idee dat de Duitse opmars alsnog kon gestopt worden door het Franse leger en dat het Belgisch leger daarbij nog een rol had kunnen spelen. Voor ons, die weten hoe het afgelopen is, is dat moeilijk om te begrijpen. Maar uiteraard moet de geschiedschrijving zich steeds zo goed mogelijk in de schoenen van de betrokkenen plaatsen.
De overtocht van Bordeaux naar Falmouth in Cornwall aan boord van de Broompark is zonder twijfel het meest beklemmende deel van het verhaal. De expeditie werd opgezet door de Britse geheime dienst en aan boord bevonden zich twee atoomgeleerden die een lading ‘zwaar water’ bij hadden die de Franse geheime dienst in maart 1940 vanuit Noorwegen naar het Institut Joliot-Curie in Parijs getransporteerd had. De reis komt ter sprake in de memoires van Generaal De Gaulle, van de latere Britse premier Harold Macmillan en van Herbert Morrison, de tweede man van de Labour Party (na Clement Attlee). Tot nog toe was de informatie over de Broompark alleen uit administratieve documenten gekend, het rapport van Timbal brengt na bijna 75 jaar de meest concrete beschrijving van dit belangwekkende transport. ‘A considerable service has been rendered to the Allied cause by the safe arrival of this shipload’, besloot Herbert Morrison zijn toespraak voor het Lagerhuis op 27 juni 1940.
Tijdens zijn reis heeft Paul Timbal Ian Fleming ontmoet, de schrijver van de James Bond boeken. Het wedervaren van Timbal is ongetwijfeld een inspiratiebron geweest is voor ‘Diamonds for Ever’. Fleming maakte immers deel uit van de Britse geheime dienst tijdens de oorlog en heeft altijd gesteld dat hij heel wat ideeën gehaald heeft uit de verhalen die hij toen te horen kreeg.
Meer info over het boek of over de voordracht kan verkregen worden bij Bruno Comer Weststraat 35 8340 Damme tel 050 50 00 86 0477 50 08 71 bruno.comer@telenet.be
Klik hier voor de catalogusbeschrijving in Anet
Over deze avontuurlijke reis publiceerde Bruno Comer ook een aantal nabeschouwingen in HistoriANT 2020